Będąca dziś częścią Krakowa wieś Tonie w swoich dziejach była poprzez parafię związana z Zielonkami. Do dziś też kultywowane jest tam noszenie tradycyjnego stroju krakowskiego według wzoru od „Zielonek”. Stąd też z radością przyjęliśmy propozycję wsparcia materiałami zgromadzonymi przez nas powstającej o tej historycznej miejscowości publikacji. W trakcie prac nad książką kustosz Izby Regionalnej oraz przewodniczący Gminnego Zespołu ds. Opieki nad Zabytkami i Dziedzictwem Kulturowym, Mariusz Zieliński, podzielił się ponadto z krakowskimi badaczami swoją regionalistyczną wiedzą oraz etnograficznym sznytem.
Co znajdziemy w publikacji?
Monografia zbiorowa Dzieje Krakowskich Toń. Historia – Ludzie – Kultura (red. Przemysław Jędrzejowski, Karolina Szlęzak) przenosi nas w naukową podróż od prehistorycznej młodszej epoki kamienia do czasów współczesnych. Przystankami w niej będą liczne zdjęcia i skany zdjęć oraz dokumentów.
Czytelnik zmierzając drogą wyznaczoną przez rozkład rozdziałów najpierw zobaczy barwną prehistorię miejscowości (Damian Stefański). Następnie odkryje dzieje średniowiecznych Toń poznając prawa i obowiązki ówczesnych chłopów (Dorota Żurek). Dalej zagłębi się w tajemniczy świat nowożytnych właścicieli wsi – uczonych kanoników krakowskich (Przemysław Jędrzejewski). Po uważnej lekturze staną się też jasne skomplikowane zależności władz zwierzchnich oraz samorządowych wieku XIX w. (Michał Gierszon).
Na swojej drodze Czytelnik spotka też ciężką pracę mieszkańców na rzecz rozwoju wsi w niepodległej Polsce, która zostaje przerwana przez tragedię II wojny światowej (Karolina Trzeskowska-Kubasik). Pozna ponadto z bliska życie społeczności Toń w ostatnich pięciu wiekach (Artur Karpacz) oraz zanurzy się w morze twardych danych demograficznych i genealogicznych (Jakub Pieczara). Na kartach książki spotka także samego Lucjana Rydla, którego wesele na zawsze wpisało się w kanon literatury polskiej przez dramat Stanisława Wyspiańskiego. Młodopolski poeta, który zamieszkał w Toniach, niejako zaprowadzi czytelnika do swoich sąsiadów i opowie o nich (Emilia Karpacz). Pieczęcią zamykającą publikację jest zaś opowieść o bogato zdobionym stroju krakowskim w Toniach według wzoru „od Zielonek” (Magdalena Kotulska).
Niebagatelne znaczenie wykonanych badań
Bogactwo zastosowanych przez autorów metod badawczych – prozopografii, komparatystyki i metody kwantytatywnej – pokazuje przy tym ogromny, wciąż niewydobyty potencjał stymulowania rozwoju nauki poprzez badanie dziejów i współczesności podkrakowskich wsi. Dzięki spojrzeniu w przeszłość oraz analizie teraźniejszości w jej perspektywie lokalna społeczność oraz władze samorządowe mogą podejmować trafniejsze decyzje na temat swojej przyszłości. W powstanie publikacji zaangażowało się wiele osób i instytucji – na ich czele stanęły Stowarzyszenie Twoje Korzenie w Polsce oraz Centrum Kultury Dworek Białoprądnicki. Projekt został dofinansowany ze środków celowych Prezydenta Miasta Krakowa, a gwarancję jakości pozycji naukowej zapewnił jej pochodzący z Dziekanowic recenzent dr. hab. Mateusz Wyżga (UKEN), który jest jednym z czołowych polskich badaczy dziejów chłopstwa.
Betlejem tońskie w zasięgu ręki
Ta książka, to niebywała gratka dla pasjonata przeszłości i lokalności, a zarazem pozycja obowiązkowa dla każdego krakowskiego etnografa i badacza dziejów wsi podkrakowskiej. Dzięki zaś obszernym aneksom jest też doskonałym źródłem na rzecz poszukiwań genealogicznym. Już niebawem będzie można wypożyczyć ją w Bibliotece Publicznej w Zielonkach, więc nie ma na co czekać – kolejka niewątpliwie szybko urośnie.
Szymon Kozieja
