Szanowni Państwo, jestem bardzo wzruszony, a zarazem jest mi niezmiernie miło, że udało się po kilku latach starań pozyskać środki na konserwację krzyża przy ul. Galicyjskiej i doczekać się efektu końcowego, który przeszedł moje najśmielsze oczekiwania. Co zaś najważniejsze – został w pełni odtworzony jego historyczny wygląd.
Ten obiekt, który widnieje w ewidencji zabytków, jest tym bardziej bliższy mojemu sercu, gdyż znajduje się zaledwie kilkadziesiąt metrów od mojego domu. Przydrożny krzyż tzw. „Boża Męka” znajdował się w krajobrazie, w którym dorastałem. Na moich oczach z biegiem lat podupadał poprzez destrukt drewna, warunki atmosferyczne oraz upływ czasu. Pomimo, że był odnawiany kilkanaście lat temu, nie przywrócono mu pierwotnego wyglądu oraz charakteru sztuki ludowej. Dziś śmiało mogę stwierdzić, że ten obiekt jest kolejną perełką zdobiącą krajobraz podkrakowskich Zielonek.
Krzyż ten jest uznanym przez środowisko naukowe jako jeden z reprezentatywnych przykładów sztuki ludowej w dziedzinie rzeźby. Jest też swoistą perłą wśród zachowany do naszych czasów przydrożnych krzyży na terenie sołectwa Zielonki i stanowi wariant krzyża galicyjskiego. Można go zaliczyć do kategorii świętych słupów opisanych przez Wiktora Zina. Jego powstanie datowane jest już na pierwszą połowę XIX w.
Wśród mieszkańców wsi zachowała się też bogata tradycja ustna dotycząca krzyża. Jak wspominała śp. Wiktoria Małek z domu Wojdała, dawna właścicielka nieruchomości, na terenie której znajduje się obiekt: „kiedy byłam dzieckiem ten krzyż już był bardzo stary. Moi rodzice bardzo dbali o niego, a ja z siostrami i braćmi śpiewałyśmy majówkę, dekorowałyśmy ten krzyż kwiatami. W czasie odpustu w Mogile mieliśmy szczególną nabożność do tego wizerunku, ponieważ było to święto Podwyższenia Krzyża Świętego. Mamusia zawsze sadziła tam piękne kwiaty, a ludzie przechodzący koło naszego domu lub jadący wozami w pole żegnali się przed tym krzyżem. Mężczyźni podnosili czapki lub kapelusze”.
Mariusz Zieliński
Przewodniczący Gminnego Zespołu ds. Opieki nad Zabytkami i Dziedzictwem Kulturowym Gminy Zielonki
