Krakowiacy
Etnograficzne Korzenie Krakowiaków
Rozległy oraz zróżnicowany region, niegdyś zamieszkany przez etnograficzną grupę określaną jako Krakowiacy, stawia przed wyzwaniem wyznaczenie jednoznacznej i precyzyjnej granicy.
Wielu badaczy skupiających się na tym obszarze uważa, że kluczową rolę w konsolidacji tej grupy odegrały historyczne, ekonomiczne oraz kulturowe powiązania z miastem Kraków. Osady zamieszkiwane przez Krakowian, rozlokowane po obu stronach Wisły, sięgały na zachodzie aż po rzeki Soła i Przemsza; granica północna przebiegała w przybliżeniu między Myszkowem, Szczekocinami a górnym nurtem Nidy powyżej Jędrzejowa (mniej więcej na osi: Węgleszyn – Morawica – Raków), obejmując istotny obszar dzisiejszego województwa świętokrzyskiego; granica wschodnia regionu ciągnęła się od rzeki Czarnej po okolice Tarnowa; zaś granicę południową (patrząc od wschodu) wyznaczały w przybliżeniu miejscowości: Tarnów, Lipnica Murowana, Myślenice, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice oraz Kęty. Na etnoZagrodach, mapie opisującej rozprzestrzenienie grup etnograficznych, południowo-zachodni obszar zamieszkiwany przez Krakowiaków nie obejmuje płynnego przejścia do wiosek uważanych przez R. Reinfussa za strefę kontaktu między kulturą krakowską a góralską.
Głowne subregiony
Historia krakowskiego obszaru, szczególnie oddzielenie go granicami przez zaborców oraz izolacja części regionu od Krakowa, w połączeniu z różnorodnością geograficzną i przyrodniczą, przyczyniły się do wykształcenia dwóch głównych, obszernych i wewnętrznie zróżnicowanych subregionów w obrębie omawianej grupy, nazywanych jako Krakowiacy Zachodni i Krakowiacy Wschodni.
Krakowiacy Zachodni
Krakowiacy Zachodni to ludność zamieszkująca bliskie okolice Krakowa oraz wioski znajdujące się w zachodniej części historycznej ziemi krakowskiej. Ich osiedla rozciągają się po obu stronach Wisły oraz w rejonach przyległych do jej dopływów.
Zachęcamy do zapoznania się z treścią na temat stroju ludowego Krakowiaków Zachodnich:
Krakowiacy Wschodni
Krakowiacy Wschodni zajmują obszar północno-wschodniego subregionu, ulokowanego po lewej stronie Wisły, ograniczony rzekami Szreniawą, Nidzicą, dolnym i środkowym odcinkiem Nidy oraz rzeką Wschodnią (aktualnie znajduje się to poza granicami województwa małopolskiego). Na prawym brzegu Wisły, Krakowiacy wschodni zamieszkują obszar Powiśla Dąbrowskiego oraz dorzecze dolnego biegu Dunajca i Uszwicy, sięgając od Tarnowa po Wojnicz.
Granica oddzielająca te dwa subregiony w północnej części obszaru grupy przebiega południkowo, lekko na zachód od Jędrzejowa, Mierzawy, Wodzisławia, Książa Wielkiego i Miechowa, a potem biegnie mniej więcej wzdłuż rzeki Szreniawy, docierając aż do Wisły. W dalszej części, w przeszłości badacze (wykorzystujący stroje ludowe jako kluczowy wskaźnik przynależności do regionu, tak jak to zrobił T. Seweryn), wytyczali ją po przekroczeniu Wisły między Szczurową a Zaborowem, prowadząc przez Wolę Radłowską po Lisią Górę (na północ od Tarnowa), co pozostawiało Tarnów, Wojnicz oraz otaczające wioski po stronie Krakowiaków zachodnich. Współcześni autorzy zazwyczaj prowadzą granicę na południe od Wisły, zbliżając się do biegu rzeki Uszwicy, mniej więcej na odcinku od Szczurowa przez Brzesko aż do Gnojnika.
Cztery pory roku
- Wszystkie
- Wiosna
- Lato
- Jesień
- Zima
