Imię i nazwisko: Wiktoria Baran
Data i miejsce urodzenia: 24 kwietnia 1910 r., Zielonki
Data i miejsce śmierci: 1943 r., Morawczyna
Wiktoria Baran przyszła na świat w 1910 roku w Zielonkach. Jej pasja do edukacji pchnęła ją do dalekiej podróży na Podhale, gdzie poświęciła się nauczaniu młodych umysłów. Swoją misję edukacyjną rozpoczęła w urokliwych wioskach, w tym Chochołowie i Długopolu, a ostatecznie od 1938 roku znalazła swoje miejsce w sercu społeczności Morawczyny, gdzie prowadziła szkołę podstawową, będącą domem dla około 80 utalentowanych uczniów.
Już od samego początku okupacji, Wiktoria zaangażowała się w działalność oporu przeciwko niemieckiej okupacji. Jej szkoła stała się miejscem, gdzie spotykali się bohaterowie z ZWZ-AK, a także tajemnicza „skrzynka kontaktowa” dla walczących. Niezachwiana lojalność wobec swoich przekonań sprawiła, że wkrótce stała się kluczową postacią w konspiracji.
Do oddziału „Szaroty”, z którym współpracowała wkradł się konfident i nastąpiły aresztowania. Wiktoria Baran i jej towarzyszka Florentyna Plewa nie zdradziły nikogo ze swoich braci i sióstr w walce o wolność.
Po trzech tygodniach spędzonych w więzieniu „Palace” w Zakopanem, Wiktoria i Florentyna zostały przewiezione do Morawczyny. Tam, w sercu swojej ukochanej społeczności, w obecności sołtysa i innych obywateli, stawiły czoło swojej tragicznej egzekucji. Ich bohaterska postawa i niezłomna wierność przekonaniom pozostawiły niezatarte piętno w historii tego regionu.
Miejsce ich stracenia stało się miejscem pamięci i hołdu, z którego zrodził się pomnik, upamiętniający ich odwagę i poświęcenie. Dziś, szkoła podstawowa w Morawczynie z dumą nosi imię Wiktorii Baran, a duma i duch walki przetrwały przez pokolenia. Nawet daleko od rodzinnej ziemi, grupa mieszkańców wsi założyła w 1993 roku koło przy Związku Podhalan w Północnej Ameryce, przyjmując nazwę „Koło Edukacyjne Wiktoria Baran”. Jej dziedzictwo żyje w sercach ludzi, którzy nadal pielęgnują jej dziedzictwo i wartości.
Źródło: „Wiadomości lokalne Gminy Zielonki” 2010, nr 4(95), s. 10.
Źródło fotografii: Wiktoria Baranówna – życie i działalność, www.awans.net [on-line:] https://awans.net/strony/jezyk_polski/rusin/rusin2.html– 18.09.2023